Biruni kimdir, eserleri nelerdir? Kısaca hayatı ve çalışmaları

Biruni kimdir? Biruni’nin eserleri nelerdir? Biruni ne yapmıştır, neyi bulmuştur? İşte ünlü bilim insanı Biruni’nin hayatı, çalışmaları ve eserleri hakkında kısaca bilgi.

Biruni kimdir?

Biruni, İslam medeniyetinin felsefe alanındaki öncü isimlerinden biri olan ünlü bir filozof ve bilim insanıdır. Tam ismi Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed el-Biruni olan Biruni, Batı’da Alberuni veya Aliboron olarak da anılmaktadır. Biruni, 973 yılında bugünkü Özbekistan sınırları içinde yer alan Harezm bölgesinin Kas şehrinde doğmuştur. Ailesi aslında İran kökenli olup, daha sonra Türkistan’a yerleşmiştir.

Biruni, bir generalin çocuğu olarak ilk eğitimini Farab ve Buhara’da almış, daha sonra yüksek eğitim için Bağdat’a gitmiştir. Bağdat’ta çeşitli bilim dallarında ve dillerde bilgi edinmiştir. Hayatının büyük bir bölümünü Halep’te Şii Hamdani hanedanının yanında geçirmiş ve kralın güvendiği danışmanlarından biri olmuştur. 950 veya 951 yılında Şam’da hayatını kaybetmiştir.

Biruni’nin eserleri

Biruni, gökbilim, matematik, doğa bilimleri, tıp, coğrafya ve tarih gibi pek çok alanda çalışmalar yapmış ve 113 eser yazmıştır. Biruni’nin en çok bilinen eserleri şunlardır:

• El-Âsârü’l-Bâkıye: Bu eser, İslam coğrafyasının tarihi ve kültürel mirasını kaydetmek amacıyla yazılmıştır. Biruni, bu kitapta çeşitli milletlerin takvimlerini, bayramlarını, dillerini, dinlerini ve geleneklerini anlatmıştır.
• El-Kanûn’ül-Mes’ûdî: Bu eser, Biruni’nin astronomi alanındaki başyapıtıdır. Biruni, bu kitapta gök cisimlerinin hareketlerini, güneş ve ay tutulmalarını, gezegenlerin konumlarını ve yörüngelerini hesaplamak için trigonometrik yöntemler kullanmıştır. Ayrıca dünyanın çapını ve yarıçapını da ölçmüştür.
• Kitâb’üt-Tahkîk Mâ li’l-Hind: Bu eser, Biruni’nin Hindistan seyahati sırasında edindiği bilgileri aktardığı bir kitaptır. Biruni, bu kitapta Hint kültürü, dinleri, felsefeleri, matematiği, astronomisi ve tıbbı hakkında ayrıntılı bilgiler vermiştir. Ayrıca Sanskritçeyi öğrenerek Hint kaynaklarından da yararlanmıştır.
• Tahdîd’ü Nihâyeti’l-Emâkin li Tas-hîh-i Mesâfet’il-Mesâkin: Bu eser, Biruni’nin coğrafya alanındaki en önemli çalışmasıdır. Biruni, bu kitapta dünyanın şekli, büyüklüğü ve koordinat sistemi hakkında bilgiler vermiştir. Ayrıca çeşitli şehirlerin enlem ve boylamlarını da belirlemiştir.
• Kitâbü’l-Cemâhir fî Mâ’rifet-i Cevâ-hir: Bu eser, Biruni’nin madenbilim ve mineraloji alanındaki bir çalışmasıdır. Biruni, bu kitapta çeşitli taşların ve madenlerin özelliklerini, sınıflandırmasını ve kullanım alanlarını anlatmıştır.
• Kitâbü’t-Tefhîm fî Evâili Sıbaâti’t-Tencîm: Bu eser, Biruni’nin astroloji alanındaki bir çalışmasıdır. Biruni, bu kitapta astrolojinin temel kavramlarını ve yöntemlerini açıklamıştır. Ayrıca astroloji ile ilgili bazı eleştirilerde de bulunmuştur.
• Kitâbü’s-Saydele fî Tıp: Bu eser, Biruni’nin tıp alanındaki bir çalışmasıdır. Biruni, bu kitapta çeşitli hastalıkların nedenlerini, belirtilerini ve tedavilerini anlatmıştır.